1 Inleiding en leeswijzer

1.1 Inleiding

Je hebt het Handboek Dienst Toeslagen geopend. Dit Handboek is een naslagwerk voor alle medewerkers van de Dienst Toeslagen en wordt gebruikt als lesmateriaal tijdens de opleidingen van (nieuwe) medewerkers. In dit inleidende hoofdstuk lichten we een aantal dingen toe over het Handboek. We bespreken:

• wat er wel en niet in het Handboek staat: paragraaf 1.2
• hoe het Handboek is opgebouwd: paragraaf 1.3
• hoe de ingangsdatums van wetswijzigingen in het Handboek worden toegelicht: paragraaf 1.4
• hoe het handboek gewijzigd wordt en hoe wijzigingen te achterhalen zijn: paragraaf 1.5
• enkele tips voor het lezen en gebruiken van het Handboek (leeswijzer): paragraaf 1.6

Afkortingen en begrippen

In het hoofdstuk ‘Afkortingen en begrippen’ staat een afkortingen- en begrippenlijst. Hierin staan alle in het Handboek gebruikte afkortingen. Ook worden veel begrippen toegelicht. Kijk daar dus als een afkorting of begrip onbekend of onduidelijk is.

1.2 Inhoud

In het Handboek wordt alle wet- en regelgeving toegelicht die relevant is voor het werk bij de Dienst Toeslagen (in dit Handboek afgekort met Toeslagen). Hierbij worden soms ook rechterlijke uitspraken besproken. Bijvoorbeeld als zo’n uitspraak meer uitleg geeft over een bepaald wetsartikel of als voorbeeld uit de praktijk. Het Handboek geeft daarmee geen volledig overzicht van alle uitspraken die voor het werk bij Toeslagen relevant (kunnen) zijn. Alleen de meest belangrijke. Alle overige gepubliceerde uitspraken zijn te vinden op rechtspraak.nl. Voor de uitleg van de wet- en regelgeving en belangrijke uitspraken wordt zo veel mogelijk aangesloten bij de praktijk. Bijvoorbeeld door concrete (fictieve) voorbeelden te geven. Hoe Toeslagen de wetten en regels precies uitvoert, staat echter niet in het Handboek. Dat staat in behandelvoorschriften, -kaders en modules. Er bestaat dus de volgende scheiding:

• Handboek: uitleg van wet- en regelgeving
• Behandelvoorschriften, -kaders en modules: exacte praktische toepassing van de wet- en regelgeving

1.3 Opbouw

Het Handboek is op een bewuste manier opgebouwd. We hebben ervoor gekozen om eerst de Algemene wet bestuursrecht (Awb) te bespreken, omdat dit een overkoepelende wet is voor alle bestuursorganen (waaronder Toeslagen). Daarna komt een voor Toeslagen meer specifieke wet aan bod: de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir). Voordat we daarna op de vier toeslagen ingaan, bespreken we een aantal belangrijke begrippen uit de Awir, die de basis vormen voor het toekennen en berekenen van die toeslagen. Na het bespreken van de vier toeslagen, lichten we de verschillende processen toe rondom rechtsbescherming, handhaving, herstel, privacy en open overheid. We zetten deze opbouw op een rijtje:

Thema’s	Hoofdstukken	Toelichting
	0	Versiebeheer	Enkele inleidende hoofdstukken.
	1	Inleiding en leeswijzer
	2	Afkortingen en begrippen
Awb	3	Awb	In de Awb staan veel algemene begrippen die we in dit hoofdstuk bespreken, zoals: het besluit, de belanghebbende en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. In de wet staan ook regels over rechtsbescherming, zoals bezwaar, beroep en klacht. Aan die processen besteden we uitgebreid aandacht in aparte hoofdstukken onder het thema Rechtsbescherming.
Awir	4	Awir	In het hoofdstuk Awir lichten we kort de wet toe en bespreken we enkele rest-onderwerpen (die niet goed bij een ander hoofdstuk of in een eigen hoofdstuk passen). De meest belangrijke onderwerpen uit de Awir bespreken we in aparte hoofdstukken. We beginnen met de verschillende personen die een rol spelen bij de toeslagen en met de BRP, waarin die personen geregistreerd staan.
	5	Aanvrager
	6	Partner
	7	Medebewoner
	8	Kind
	9	Vreemdeling
	10	Uitreiziger
	11	BRP
Draagkracht	12	Inkomen	Vervolgens gaan we in op de draagkracht. De voornaamste basis voor de hoogte van toeslagen.
	13	Vermogen
Aanvraag tot invordering	14	Aanvraag	Dan bespreken we het proces van aanvraag tot invordering en alles hiertussen: de verlening van voorschotten vooruitlopend op de definitieve toekenning, de (on)mogelijkheden om een toeslag te herzien en de eventuele terugvordering van een toeslag.
	15	Voorschotverlening
	16	Definitieve toekenning
	17	Herziening
	18	Terugvordering
	19	Invordering
Toeslagen	20	Huurtoeslag	Vervolgens komen de vier toeslagen aan bod.
	21	Zorgtoeslag
	22	Kinderopvangtoeslag
	23	Kindgebonden budget
Rechtsbescherming	24	Bezwaar	Rechtsbescherming gaat over processen om een besluit aan te vechten, om af te dwingen dat er een besluit genomen wordt, om te klagen over een gedraging en om een vergoeding te krijgen voor schade als gevolg van onrechtmatig handelen.
	25	Beroep
	26	Hoger beroep
	27	Dwangsom
	28	Klacht
	29	Schadevergoeding
Handhaving	30	Toezicht en handhaving	Handhaving gaat over alles dat ervoor zorgt dat regels worden nageleefd en niet-naleving wordt aangepakt.
	31	Bestuurlijke boete

1.3.1 Hoofdstukken en bijlagen

Ieder hoofdstuk in het Handboek bestaat uit onderdelen. Onderdeel 1 is altijd het hoofdstuk zelf. Daarnaast hebben sommige hoofdstukken één of twee bijlagen. Dit zijn dan onderdelen 2 en 3. Dit ziet er dus als volgt uit:

1. Het hoofdstuk
2. Bijlage 1
3. Bijlage 2

1.3.2 Overlappende onderwerpen

De onderwerpen in sommige hoofdstukken overlappen elkaar. Zo komt bijvoorbeeld de vergoeding van proceskosten voor in de hoofdstukken over bezwaar, beroep en hoger beroep. We proberen zo veel mogelijk om dit soort onderwerpen op één plek in het handboek uitgebreid te bespreken. Op de andere plekken in het handboek waar het onderwerp ook relevant is, bespreken we het alleen kort en verwijzen we door naar de plek waar het uitgebreid wordt besproken. Doorverwijzen doen we met een link. Lees meer over het gebruik van links in paragraaf 1.6.

1.4 Ingangsdatum wetswijzigingen

Wetten worden regelmatig gewijzigd. Wanneer zo’n wetswijziging ingaat, verschilt nog weleens. We gaan in dit Handboek uit van de hoofdregel, namelijk dat een wetswijziging ingaat per berekeningsjaar. Wanneer een uitzondering van toepassing is, geven we dat in het Handboek aan op de plek waar we de wetswijziging bespreken. We lichten hier de hoofdregel en de uitzonderingen kort toe.

1.4.1 Hoofdregel: per berekeningsjaar

Als hoofdregel geldt voor de toeslagenwetgeving dat wetswijzigingen ingaan per berekeningsjaar. Dit betekent dat wanneer de wet wijzigt per 1 januari 2024, deze wijziging effect heeft op het berekeningsjaar 2024 en verder. Op deze hoofdregel bestaan uitzonderingen. Een wijziging kan namelijk ook ingaan per direct of met terugwerkende kracht.

1.4.2 Uitzondering: terugwerkende kracht

Als een wetswijziging terugwerkende kracht heeft, geldt deze niet alleen vanaf de wijzigingsdatum, maar ook voor een eerdere periode. De wetgever geeft dan bij de wetswijziging aan dat er terugwerkende kracht is en tot wanneer.

1.4.3 Uitzondering: directe werking

Een wijziging die direct ingaat, heeft effect op alle toeslagen die op het moment van de wetswijziging nog niet onherroepelijk vaststaan. Dit betekent dat een wetswijziging per 1 januari 2024 van invloed is op alle toeslagen die op die datum nog niet onherroepelijk vaststaan. Dit houdt in dat de toeslag nog niet definitief beschikt is of dat deze wel al definitief beschikt is, maar waarvoor de termijn voor bezwaar of (hoger) beroep nog open staat of waarover nog geprocedeerd wordt. Lees meer over het begrip ‘onherroepelijk’ in paragraaf 1.3.1.4.1 van het hoofdstuk ‘Herziening’.

Hoe werkt deze uitzondering op de hoofdregel precies? We geven twee voorbeelden:

1.5 Wijzigingen van het Handboek

We doen ons best om het Handboek zo actueel mogelijk te houden. Dit doen we onder andere door wetswijzingen en relevante nieuwe uitspraken zo spoedig mogelijk te verwerken in het Handboek. Het is echter onvermijdelijk dat het Handboek soms achterloopt. Het bijwerken kost namelijk tijd. Daarnaast verzamelen we soms meerdere wijzigingen voordat we een nieuwe versie van het Handboek publiceren (om te vermijden dat nieuwe versies elkaar te snel opvolgen). Er moet dan altijd van de nieuwe wet of uitspraak uitgegaan worden. Uitleg daarover wordt vaak ook (eerder) gegeven door de vaktechnische lijn (bijvoorbeeld in de maandelijkse Vaktechnische Nieuwsbrief aan de VTA’s en informatie die door de VTA’s wordt gedeeld met de teams).

Hetzelfde geldt overigens wanneer er in het Handboek onverhoopt iets anders staat dan in een wet. Dan moet er van de wet worden uitgegaan. Bij twijfel kan contact opgenomen worden met de vaktechnische lijn. En staat er iets niet goed in het Handboek of loopt het Handboek achter? Laat het ons dan weten via onze postbus: Toeslagen Handboek-Postbus/BLD (of toeslagen.handboek@toeslagen.nl).

Alle wijzigingen in het Handboek worden bijgehouden in het Versiebeheer. Daarin is allereerst te zien wanneer er voor het laatst een nieuwe versie van het Handboek is gepubliceerd. Eventuele nieuwe wetswijzigingen of uitspraken van na die datum, staan dus nog niet in het Handboek. Mogelijk hebben wij die al wel verwerkt, maar wachten we zoals gezegd nog even met publiceren totdat er meer wijzigingen zijn. Verder staat er in het Versiebeheer voor iedere versie wanneer deze is gepubliceerd en wat er toen per hoofdstuk is gewijzigd.

1.6 Leeswijzer

We geven een aantal tips voor het lezen en gebruiken van dit Handboek:

Onderwerp	Tips
Inhoudsopgave	Aan de linkerkant staat altijd een inhoudsopgave. Onder ‘Inhoud Handboek Dienst Toeslagen’ staan alle hoofdstukken. In ieder hoofdstuk zijn eerst de verschillende onderdelen te zien (zie paragraaf 1.3.1). Klik op het onderdeel (het hoofdstuk of een bijlage) en de hele inhoudsopgave daarvan wordt zichtbaar.
Afkortingen en begrippen	In de inleiding van ieder hoofdstuk verwijzen we naar het hoofdstuk ‘Afkortingen en begrippen’. In dat hoofdstuk staat een volledige lijst van alle gebruikte afkortingen en een toelichting op allerlei begrippen. In de hoofdstukken zelf lichten we de meeste afkortingen daarom niet toe. Veel begrippen lichten we wel in de hoofdstukken toe, als onderdeel van de uitleg van de wet- en regelgeving. De begrippenlijst in het hoofdstuk ‘Afkortingen en begrippen’ kan echter wel helpen wanneer je een bepaald begrip in een ander hoofdstuk tegenkomt of tijdens je werk. In de begrippenlijst lichten we de begrippen kort toe en verwijzen we eventueel naar een plek in het Handboek waar deze verder wordt toegelicht.
Zoeken binnen het Handboek	Er zijn twee mogelijkheden om te zoeken binnen het Handboek: - Binnen een hoofdstuk: Ctrl + F - Binnen het hele Handboek: zoekbalk rechtsboven, filter vervolgens (indien nodig) op Handboek Dienst Toeslagen. Er kan verder gefilterd worden op één of meer hoofdstukken.
Link naar wetsartikel	Ieder wetsartikel bevat een link naar dat artikel, meestal op wetten.nl. Het is niet mogelijk om naar een specifiek onderdeel van dat wetsartikel (bijvoorbeeld het eerste lid) te linken. Let er dus altijd op om dat specifieke onderdeel op te zoeken binnen het wetsartikel.
Link naar uitspraak	Iedere uitspraak bevat een link naar die uitspraak, meestal op rechtspraak.nl (tenzij de uitspraak bij uitzondering niet gepubliceerd is, maar toch nodig was om in het Handboek te noemen). Bij vrijwel iedere uitspraak noemen we een rechtsoverweging. Dat is een paragraaf in de uitspraak. Op die manier is het makkelijker om het relevante of geciteerde deel van de uitspraak te vinden.
Gebruik van links	Er staan verschillende soorten links in het Handboek: - Extern: naar sites buiten het Handboek, bijvoorbeeld wetten.nl en rechtspraak.nl voor wetsartikelen en uitspraken. - Intern: naar een andere plek in het Handboek. Dit kan binnen hetzelfde hoofdstuk zijn of naar een ander hoofdstuk. Het is vaak het handigst om de link in een nieuw venster te openen (rechts klikken op de link en kiezen voor ‘Link openen in nieuw venster’ of eventueel ‘Link openen in nieuw tabblad’). Dat geeft je de mogelijkheid om de tekst uit het Handboek naast de tekst van de nieuwe pagina (bijvoorbeeld een wettekst) te houden. Doe je dit niet, dan ververst de pagina met het Handboek zich en komt hier de nieuwe pagina te staan. Bij een externe link en interne link naar een ander hoofdstuk kun je vervolgens op de terug-knop klikken als je weer terug wil naar (het vorige hoofdstuk in) het Handboek. De terug-knop werkt niet bij een interne link binnen hetzelfde hoofdstuk.